İş Yerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) ve İşçi Hakları

Yazan: Av. Mustafa Ardıç / Kahramanmaraş

Giriş

İş hayatında sadece fiziksel değil, psikolojik taciz (mobbing) de işçi sağlığı, iş verimliliği ve iş barışı açısından ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. 6 Mart 2025 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan 2025/3 Sayılı “İş Yerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi Genelgesi” ile mobbingin önlenmesine dair yasal düzenlemeler önemli ölçüde güçlendirilmiştir.

Bu yazıda, mobbingin ne olduğu, işçilerin hakları, işverenlerin yükümlülükleri ve olası tazminat yolları anlaşılır bir şekilde anlatılacaktır.

Mobbing Nedir? Yasal Çerçevesi

• Tanım: İş yerinde çalışanların, işvereni, amiri ya da diğer çalışanlar tarafından sistematik biçimde küçük düşürücü, dışlayıcı, aşağılama veya baskı içeren davranışlara maruz kalmasıdır. Görev tanımının dışında iş verilmesi, sürekli eleştirilme, sosyal izolasyon gibi uygulamalar mobbing kapsamında değerlendirilir.

• Yasal Düzenleme:

  • 2025/3 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi, 2011/2 sayılı Başbakanlık Genelgesi’nin yerine geçerek güncel bir koruma sistemi getirmiştir.

  • İşverenler, mobbingin önlenmesi için önleyici tedbir alma, farkındalık oluşturma ve şikâyet mekanizmaları kurma yükümlülüğüne sahiptir.

İşçinin Hakları: Mobbing Durumunda Ne Yapabilir?

• Başvuru Yolları: İşçi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na, ALO 170 hattına veya Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na başvurabilir.

• Haklı Fesih: İşçi, mobbing nedeniyle iş sözleşmesini derhal feshedebilir. Bu durumda kıdem tazminatı hakkı doğar.

• Tazminat Talebi: İşçi, uğradığı manevi zarara karşı dava açabilir. Ayrıca haksız fesih nedeniyle maddi tazminat da talep edebilir.

• Delil Toplama: Yazılı belgeler, tanık ifadeleri, e-postalar, mesajlar ve kamera kayıtları davalarda önemli rol oynar.

• Zamanaşımı: İşçilik alacakları için zamanaşımı süreleri göz önünde bulundurulmalıdır; aksi halde hak kaybı doğabilir.

İşverenin Yükümlülükleri

• İşyerinde mobbingi önleyecek politika ve prosedürler oluşturmak.

• Farkındalık eğitimleri düzenlemek.

• Psikolojik Tacizle Mücadele Kurulu kurmak.

• Çalışan şikayetlerini gizlilik ve hakkaniyetle değerlendirecek mekanizmalar oluşturmak.

Kıdem Tazminatı, İhbar Tazminatı ve Diğer Haklar

• Kıdem Tazminatı: En az 1 yıl çalışmış olan işçi, haklı fesih halinde kıdem tazminatına hak kazanır.

• İhbar Tazminatı: İşveren ihbar sürelerine uymadan fesih yaparsa işçi ihbar tazminatı talep edebilir.

• Fazla Mesai, Yıllık İzin, Ücret Alacakları: Mobbingden bağımsız olarak işçinin diğer tüm alacak hakları da geçerlidir.

Kahramanmaraş’ta İşçiler İçin Özel Notlar

• Yerel işletmelerde belge eksikliği sık görülebilir. İşçiler, mümkün olan her yazılı delili saklamalıdır.

• İş mahkemelerinde sürelere dikkat edilmeli; hak düşürücü sürelerin kaçırılması hak kaybına yol açar.

• Sendikalar ve yerel işçi dernekleriyle iletişim, işçinin yalnız kalmaması ve haklarını daha güçlü savunabilmesi açısından önemlidir.

Sonuç ve Öneriler

1. Mobbing davranışlarını sistematik olarak belgeleyin.

2. Resmî mercilere (ALO 170, Bakanlık, TİHEK) başvuru yapın.

3. Haklı fesih hakkınızı değerlendirin; kıdem tazminatınızı talep edin.

4. Avukat desteğiyle manevi ve maddi tazminat davası açabilirsiniz.

5. Hak kaybına uğramamak için süreleri kaçırmayın.